Büyük Sinagog
Büyük Sinagog, Edirne’nin tarihi geçmişi ile ilgili önemli noktalardan birisi aslında. 1492 yılında Avrupa’daki Yahudi halka yapılan baskılar dayanılmaz bir hal alınca Osmanlı İmparatorluğu, kendilerine kucak açmıştı. O tarihten başlayarak Edirne’ye gelen Yahudi Cemaatleri kendilerine Edirne içerisinde mahalleler oluşturmuştu. Ta ki 1905’teki meşhur Büyük Yangın’a kadar. 500. Yıl Vakfı Türk Musevileri Müzesi kurucu proje koordinatörü ve küratörü, araştırmacı yazar Naim Avgidor GÜLERYÜZ, yazdığı kitapta o faciayı şöyle anlatır:
2 Eylül 1905 gecesi saat 20.30 sularında, Kaleiçi Metropolit Mahallesinde, Topkapı Sokak 35 numaradaki boş evinin üçüncü katında başlayan yangın 18 saat sürdü. Tulumbacıların ve itfaiyenin tüm gayretlerine rağmen, su kıtlığı dolayısıyla çabalar sonuç vermeyince de 1.100 ev, 252 dükkân, 28 depo, 6 eczane, 8 fırın, 13 ahır, 1 cami, 4 kilise, 13 sinagog ve 5 okul, toplam 1.430 bina tamamen yandı. Yardıma muhtaç yangın zedelerin sayısı, 3.378’i Yahudi olmak üzere toplam 4.072 kişiydi. Sinagog ve Yeşivalar’daki çok değerli ve antika Sefer Toralar ile Behmoras ve Geronlar’ın tarihî kütüphaneleri eşi bulunmaz eserleriyle birlikte bu yangında kül oldu. Bu felâketten sonra bölge ‘yangınlık’ olarak anılmaya başlandı.
Bunun üzerine o bölgede tek ve büyük bir Sinagog inşaatına karar verilir. Sultan II. Abdulhamid tarafından bir fermanla Büyük Sinagog 1907 yılında açılır. Sonrasında gelişen diğer olaylar ile birlikte, en son 1985 yılına kadar işlev gören Sinagog kapanır. Atıl ve harap duruma düşer. Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne geçen bina, 2010 yılında restorasyon listesine alınır. 2015’te ise restore edilerek tekrar açılır.
Türkiye’nin en büyük, Avrupa’nın ise 3. en büyük Sinagogu olan bina, Edirne’de Yahudi cemaati kalmadığı için, özel günler sebebi ile çevre illerden gelen Yahudi cemaati tarafından kullanılıyor. Gezmek isteyenler için Edirne tarihi açısından önemli bir nokta. Sinagog’un giriş kısmında 2 sütun üstündeki bölümde ise “Musa’nın 10 Emri” iki ayrı taş tablette bulunuyor.
